استرس در کودکان مانند بزرگسالان اتفاق می افتد و نادیده گرفتن آن می تواند تبعات جبران ناپذیری داشته باشد. استرس و اضطراب در کودک خود را به شیوه های مختلفی نشان می دهد مثلا: امکان دارد کودک بی اشتها و یا کم اشتها شود، بی حوصله و مدام در حال بهانه گرفتن باشد، بی قراری هایش افزایش پیدا کند و …
استرس این روزها بر همه ی افراد قالب شده است و کوچک و بزرگ هم نمی شناسد این مشکل روزانه در حال افزایش است و به اشکال مختلف خود را نشان می دهد. استرس در کودکان بیشتر در زمان های مدرسه رخ می دهد یا مشکلات خانوادگی مانند طلاق والدین، ناراحتی ها و بحث های والدین و… می تواند کودک را دچار استرس و بی خوابی کند. هر زمانی که با مشکلی رو به رو می شویم بدن برای مقابله با آن فعال می شود که مهترین عضو بدن یعنی مغز و ذهن بیشترین آسیب را تحمل می کنند.
استرس در کودکان می تواند باعث ضعف سیستم ایمنی بدن شود. در مقابله با استرس مغز واکنش های بسیاری از خود نشان می دهد و اغلب تاثیرات منفی و جدی روی مغز می گذارد. در بیشتر مواقع کودکان نمی تواننند در رابطه با استرس و مشکلات خود به راحتی صحبت کنند و یا شرایط خود را باوالدین در میان بگذارند به همین دلیل است که والدین باید متوجه تغییر رفتارهای کودک شوند و سر صحبت را با آن ها باز کنند تا متوجه موضاعاتی که کودک را آزار می دهد بشوند و راهی برای از بین بردن ان بیابند.
علائم و نشانه های فیزیکی و روحی استرس در کودکان
استرس می تواند به شکل های مختلفی خود را نشان دهد که هم علائم فیزیکی و جسمانی دارد و هم علائم روحی:
- بی خوابی کودکان
- سر درد و ناراختی های معده و دردهای قفسه سینه
- کابوس های شبانه و شب ادراری های کودک
- بی اشتهایی و بی حالی
- کم شدن فعالیت های روزانه و گوشه گیری
- اضطراب و بد خلقی
- ترس از تاریکی و فکرهای ناراحت کننده
- عصبانیت، پرخاشگری در کودک
- لجبازی و گریه های بی دلیل
- عدم تمرکز و یادگیری
- کم طاقت بودن نسبت به ناراحتی و مشکلات جزئی
- ناخن جوییدن
- عدم برقراری ارتباط اجتماعی و فرار و درگیری با دوستان
تاثیر استرس بر مغز کودک
یکی از مهمترین تاثیراتی که استرس بر مغز می گذارد، خطر ابتلا به بیماریهای روانی می باشد. استرس می تواند باعث تغییرات در مغز و بروز اختلالات خلقی شود که در پس این مشکل بیماری هایی چون افسردگی در کودک، اختلالات هیجانی، عدم کنترول رفتارهای پرخاشگرانه و… می شود.
در واقع این وضعیت اگرچه باعث افزایش تولید سلول‌های تولیدکننده میلین می‌شود اما نورون‌های کمتری نسبت به حالت عادی ایجاد می‌کند. نتیجه این اختلال افزایش میلین در نواحی خاصی از مغز است که در زمان‌بندی و تعادل ارتباطات اختلال ایجاد می‌کند. محققان همچنین دریافتند که استرس می‌تواند اثرات منفی بر بخش هیپوکامپ مغز داشته باشد.
هیپوکامپ یکی از مناطق مغز است که با حافظه، احساسات و یادگیری مرتبط است. همچنین یکی از دو ناحیه مغز است که در آن نوروژنز یا تشکیل سلول‌های مغزی جدید اتفاق می‌افتد. برخی محققان از آن به‌عنوان مرکز استرس در مغز یاد می‌کنند.
مغز یکی از ارگان های اصلی بدن است که تهدیدها را پردازش می کند و پاسخ رفتاری درست و مناسب را برای فرد تعیین می کند. سال های اولیه زندگی هر فردی زمانی است که مغز به سرعت در حال رشد و شکل گیری می باشد در نتیجه نسبت به آسیب های محیطی بسیار حساس می باشد بنابراین نباید مغز در دوران کودکی با استرس و اظطراب مواجه شود زیرا در آینده می تواند در مقابل این نشانه ها آسیب پذیر شده و واکنش های بسیاری از خود نشان دهد.
به دلیل رخ دادن این تغییرات این کودکان عموما بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی قرار می‌گیرند. هم چنین به دلیل ترشح بیشتر هورمون استرس (کورتیزول) بدن این کودکان از ابتدا دارای سیستم ایمنی ضعیف تری خواهد شد که باعث می‌شود بیماری های بیشتری آن ها را تهدید کرده و یا به سراغ ان ها بیایید.
رفتار والدین در مواجهه با استرس در کودکان
- بهتر است دلایل استرس در کودکان را بشناسید و با آن ها به آرامی و محبت صحبت کنید.
- به صحبت های کودک خود به خوبی گوش کنید.
- عواملی که باعث بروز استرس در کودک شده است را محدود و از بین ببرید.
- حامی او باشید و کمک کنید تا با آن ها مقابله کند.
- صبور باشید و اجازه دهید به آرامی بر استرس غلبه کنند.
دیدن مشکلات و ناراحتی های کودکان همیشه باعث ناخوشایندی والدین می شود به همین دلیل باید راه حلی برای از بین بردن استرس در کودکان بیابید و برای حل مشکل مقاوم و صبور باشید. بهتر است مهارت های مقابله با مشکلات و حل مسئله را در کودک تقویت کنید تا بتواند با چالش های زندگی مبارزه کند و رفتارهای درستی از خود نشان دهد.
والدین نباید بار مشکلات کودک را به تنهایی به دوش بکشند بلکه باید با آرامش و رفتاری درست آن ها را تشویق کنند تا برای حل کردن و رفع مشکلات قدم درستی بردارند.
راه هایی برای کنترول استرس در کودکان
- به کودک حس امنیت دهید و به آن ها عشق بورزید.
- صحبت کردن راهی است برای شناخت درونی کودک در نتیجه بدون هیچ گونه قضاوتی به صحبت های او گوش کنید و نظرات مثبت بدهید کمک کنید اعتماد به نفس و غزت نفس او رشد کند.
- در نظر داشته باشید که باید برای کودک خود وقت کافی بگذارید به او نشان دهید که همیشه و در همه ی شرایط کنار فرزندتان هستید و توجه کافی به او دارید.
- اگر خودتان دچار استرس و اضطراب هستید آن را کنترول کنید و اجازه ندهید کودک متوجه این موضوع شود. والدین الگوی کودک هستند در نتیجه سعی کنید خودتان را آرام کنید و از خود در مقابل هر چیزی مراقبت کنید.
- راه هایی برای خوشحالی آن ها پیدا کنید بالاخره هیچ کس فرزند شما را به خوبی شما نمی شناسد در نتیجه هر راهی که مناسب است را برای خوشحال کردن او امتحان کنید مثلا برخی کودکان عاشق خرید لباس بچه گانه هستند و با این کار حالشان خوب می شود، برخی نیاز به پارک و تفریح دارند، برخی با مهمانی رفتن خوشحال می شوند و…
